Dat de techniek bij NPO Radio 1 je in de steek laat als je gevraagd wordt wat te doen aan het huidige gedoe op het spoor. En dat dan maar even goed opschrijft.

1 NS heeft een groot tekort aan personeel. NS heeft in de coronaperiode weinig passagiers mogen vervoeren. NS heeft in de coronaperiode dan ook weinig inkomsten gehad, want geen reiziger ( de coronacompensatie hielp iets). In die coronaperiode waren de kosten niet veel minder, treinen bleven grotendeels rijden, personeel grotendeels in dienst. NS is een erg energie-intensief bedrijf in een tijd van hoge energieprijzen. Dus, weinig inkomsten, hoge kosten, personeelstekort, weer groeiend gebruik.

2 NS levert (als het goed gaat) voor veel mensen, ook de autorijder, een cruciale dienst. Het bedrijf houdt ons mobiel. Door mensen een fijne manier van reizen te bieden van, naar en tussen steden. En omdat mensen voor de trein te kiezen kan die autorijder, die even niet de stad in hoeft of wil, beter doorkarren; een enkele trein kan zomaar 500 autos van de weg houden. Maar de trein doet dat alleen als die dienst goed is en de reizigers komen.

3 NS voelt geregeld onduidelijkheid in de aansturing, met de aandeelhouder, het Ministerie van Financien, sturend op rendement, en de concessieverlener, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, sturend op vervoer. En rond de toekomst van het bedrijf is het onzeker gezien het gesprek tussen Brussel en Den Haag. En het lijkt politiek opportuun om daar nog eens flink in te porren, met posities over decentralisatie en marktwerking die weinig verfijnd zijn. Er is op die manier nogal wat onzeker in de wereld van het spoor.

Zie daar het probleem. Een belangrijke dienst is niet op orde omdat er weinig middelen zijn (personeel en geld) om de problemen post corona het hoofd te bieden. Problemen die deels wel en deels niet veroorzaakt zijn door het bedrijf zelf. En er is heel weinig rust in de context om focus juist te leggen op het verbeteren van die dienst, door de mensen in dat bedrijf.

De weg voorwaarts (ik zou het geen oplossing willen noemen, want die is er niet in het hier en nu) is dat management en personeel van NS samen bedenken hoe ze dit flinke varken zullen wassen. Hoe ze in deze moeilijke situatie omgaan met (in een normale situatie prima) afspraken over personeel op de trein. Om samen te bezien of dat niet anders in te vullen is zodat het op korte termijn een duidelijke verbetering voor de reiziger oplevert, op een manier die het personeel (tijdelijk) ziet zitten. En daarna samen kijken naar de langere termijn.

Stevig sturen op dat gesprek en als daar een goed plan uitkomt dat ondersteunen, dat lijkt me nodig. Alles wat daaromheen nu ingebracht wordt is gekrakeel dat niet helpt om juist in de kern van het probleem naar oplossingen toe te werken. De marktwerkingsdiscussie, bijvoorbeeld, is een goede om te hebben, maar voegt nu aan deze situatie helemaal niets toe en leidt dus af. Dat is er een voor de lange termijn, terwijl nu verbeteringen nodig zijn.